Autorowi "Ferdydurke" w hołdzie
- Tekst i foto: Zbigniew Piotr Kotarba
Jest pierwszym i zarazem jedynym na świecie muzeum Witolda Gombrowicza. Mieści się we Wsoli, nieopodal Radomia, w dawnym pałacu należącym do m.in. Aleksandry Gombrowicz, żony brata pisarza. Jego oficjalne otwarcie nastąpiło w październiku br. w obecności Rity Gombrowicz, wdowy po autorze „Trans – Atlantyka” czy „Ferdydurke”.
Kilka kilometrów za Radomiem, przy głównej drodze wiodącej z Krakowa do Warszawy, leży Wsola. Tuż za tablicą z nazwą miejscowości, po prawej stronie, za wysokim, metalowym, ażurowym parkanem widać bryłę klasycystycznej rezydencji pałacowej z 1914. roku, w którym mieści się Muzeum Witolda Gombrowicza, będące Oddziałem warszawskiego Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza.
Pałacyk powstał z inicjatywy Jakuba Grobickiego, będącego od 1912 roku wyłącznym właścicielem dóbr we Wsoli. Autorem projektu był August Furuhjelm, architekt fińskiego pochodzenia, autor wielu projektów secesyjnych budowli w Łodzi.
Rezydencję we Wsoli kupiła kilka lat później Maria Pruszakówna, która pałac udostępniła swojej bratanicy Aleksandrze, żonie Jerzego Gombrowicza, brata pisarza. Później budowla wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk, by po II. wojnie światowej stać się własnością Skarbu Państwa. W 2005 roku Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego odkupił budynek i po jego remoncie w październiku 2009r., otworzył Muzeum Witolda Gombrowicza.
Autor „Ferdydurke” wielokrotnie gościł w majątku Aleksandry i Jerzego Gombrowiczów, przygotowując się m.in. do egzaminów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Z tego okresu datuje się fascynacja Krystyną Janowską, młodą sąsiadką Gombrowiczów z nieodległych Bartodziejów, do której wielokrotnie Witold zaglądał. Tu także najprawdopodobniej powstał zarys wydanego w 1933 roku „Pamiętnika z okresu dojrzewania”, będącego debiutem literackim pisarza. Chłodno przyjęty przez okoliczne ziemiaństwo stał się kanwą dla wydanej kilka lat później „Ferdydurke”. Latem 1939. roku Witold Gombrowicz po raz ostatni zawitał do Wsoli. Tu także po raz ostatni spotkał się z matką, Antoniną z Kotkowskich Gombrowiczową. Krótko potem, w sierpniu, na stałe opuścił Polskę.
Ekspozycja w muzeum nawiązuje do głównych elementów bogatej biografii pisarza. Na parterze znajdziemy wiele pamiątek związanych z rodziną pisarza, okresu jego dzieciństwa czy studiów prawniczych (m.in. dyplom ukończenia studiów). Wśród nich perełki, do których niewątpliwie należy zaliczyć „Świadectwo Moralności i Dobrych Obyczajów”, wydane przez Starostę Grodzkiego Południowo Warszawskiego 26 lipca 1939 roku na okoliczność wyjazdu Gombrowicza do Argentyny.
Na piętrze znajdziemy opisy najważniejszych w ujęciu chronologicznym wydarzeń z życia pisarza, od chwili jego wyjazdu z Polski w 1939. aż do śmierci w Vence, we Francji w 1969 roku. Tam też multimedia przybliżą zwiedzającym sylwetkę pisarza poprzez przywołanie cytatów m.in. ze „Wspomnień polskich” czy „Dziennika”.
W holu muzeum przywitają zwiedzających pamiątki z ostatniego okresu życia Witolda Gombrowicza we Francji, wśród nich m.in. krawaty, laski, okulary, wieczne pióro, maszyna do pisania itp.
Pamiątki, egzemplarze dzieł pisarza czy multimedia to nie wszystkie atrakcje czekające na wszystkich, którzy do Muzeum zajrzą. Na parterze, w kawiarni o wdzięcznej nazwie „Ferdydurke”, można przysiąść na chwilę i zadumać się nad życiem doczesnym. A już niedługo skorzystać także z przygotowywanego bogatego księgozbioru czy prasy literackiej poświęconych „gospodarzowi” tego obiektu.
Muzeum Witolda Gombrowicza we Wsoli czynne jest od środy do niedzieli w godzinach od 10. do 17. Do końca br. wstęp do niego jest bezpłatny.